Ανανέωση λειτουργίας Δικτύου “Τα τοπικά προϊόντα σε μια κοινωνία Αειφορίας” σχολ. έτους 2023-2024

Σύμφωνα με την υπ’ αριθμ Φ3/ΠΠ/139796/15943/Δ7/14-2-2024 Απόφαση ΥΠΑΙΘΑ εγκρίνεται η ανανέωση λειτουργίας του Εθνικού Θεματικού Δικτύου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, που συντονίζει το Κ.Ε.ΠΕ.Α. Κρεστένων, με θέμα: «Τα τοπικά προϊόντα σε μια κοινωνία αειφορίας» και η συγκρότηση της Συντονιστικής του Επιτροπής και της Παιδαγωγικής του Ομάδας (Π.Ο.) για το σχολικό έτος 2023-2024.

Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετούς λειτουργίας του, στο Δίκτυο συμμετείχαν 334 σχολεία, περίπου 12.645 μαθητές και 1.123 εκπαιδευτικοί και των δύο βαθμίδων που υλοποιούσαν ομοθεματικά προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Συμμετείχαν επίσης εκπρόσωποι από τα Μέλη Παιδαγωγικών Ομάδων 25 συνεργαζόμενων ΚΕΠΕΑκαθώς και από 20 Διευθύνσεις Εκπαίδευσης δια των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ή των Υπευθύνων Σχολικών Δραστηριοτήτων. Υλοποιήθηκαν 9 σεμινάρια όπου επιμορφώθηκαν συνολικά 749 εκπαιδευτικοί μέλη του Δικτύου, καθώς και μια ημερίδα σχετικής θεματολογίας για 150 μέλη της ευρύτερης κοινωνίας. Η διευρυμένη συμμετοχή των μελών της μαθητικής κοινότητας ενδυναμώνει την πρόθεση της παιδαγωγικής ομάδας του ΚΕΠΕΑ Κρεστένων να συνεχίσει τη λειτουργία του Δικτύου.

Σκοπιμότητα λειτουργίας του Δικτύου

Η πλούσια βιοποικιλότητα της ελληνικής γης με την πληθώρα των τοπικών προϊόντων και ποικιλιών, οι διαδικασίες παραγωγής και συντήρησής τους στα πλαίσια διαχρονικών αειφορικών πρακτικών καθώς και η συμβολή τους στη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών – την οποία μπορεί να ενισχύσει η υλοποίηση Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που αφορούν σε τοπικά προϊόντα – αιτιολογεί τη σκοπιμότητα λειτουργίας του Δικτύου.

Τίτλος και θεματικές ενότητες του Δικτύου

Ο τίτλος του Εθνικού Θεματικού Δικτύου είναι «Τα τοπικά προϊόντα σε μια κοινωνία αειφορίας» και η θεματολογία του κυμαίνεται σε δύο άξονες:

Α) Στην καταγραφή και ανάδειξη τοπικών προϊόντων, χαρακτηριστικών μιας περιοχής, που το μικροκλίμα η ανθρωπογεωγραφία ή κάποιος άλλος παράγοντας τα καθιστά ιδιαίτερα ή και μοναδικά.

Β) Στη μελέτη της παραγωγής, συντήρησης, μεταποίησης, τυποποίησης, διακίνησης και κατανάλωσης προϊόντων σε επίπεδο οικιακό, κοινοτικό ή περιφερειακό με στόχο την προώθηση λύσεων που, κατά το δυνατόν, βρίσκονται στην κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος, αμβλύνουν την απόσταση παραγωγού – καταναλωτή και στηρίζουν την επισιτιστική αυτάρκεια και ανεξαρτησία των τοπικών κοινωνιών προς αποφυγή ή αντιμετώπιση οικονομικών, κοινωνικών ή και ανθρωπιστικών κρίσεων.

Πιο συγκεκριμένα οι πτυχές των θεματικών αυτών περιοχών περιλαμβάνουν:

• Την αποσαφήνιση όρων και κατηγοριοποιήσεων όπως: Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ), Εγγυημένο Ειδικό Παραδοσιακό Προϊόν (ΕΕΠΠ), «τοπικά τρόφιμα», «σύστημα τροφίμων», «τρόφιμα εγγύτητας».
• Τις συγχρονικές και διαχρονικές αειφορικές πρακτικές παραγωγής, συντήρησης, μεταποίησης, τυποποίησης, διακίνησης, εμπορίας και κατανάλωσης των τοπικών προϊόντων. Ιδιαίτερη έμφαση μπορεί να δοθεί στη δυνατότητα θετικών επιδράσεων στο περιβάλλον από τη μείωση της απόστασης παραγωγού – καταναλωτή καθώς και  στην παραγωγή βιολογικών προϊόντων.
• Τη συμβολή των τοπικών προϊόντων στη βιοποικιλότητα των τοπικών οικοσυστημάτων καθώς και στην πολυμορφία της γεωργίας. Ιδιαίτερη έμφαση μπορεί να δοθεί στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τη βιολογική αξία του τοπικού γενετικού υλικού (φυτικού, ζωικού, υδρόβιου). Όροι και ορισμοί της εντοπιότητας και εποχικότητας.
• Τη συμβολή των τοπικών προϊόντων στον προσδιορισμό της πολιτισμικής ταυτότητας μιας περιοχής. Το ρόλο τους στην πολιτισμική ποικιλότητα μέσω των ιδιαίτερων ηθών και εθίμων που σχετίζονται με την παραγωγή, την κατανάλωσή τους καθώς και τις διατροφικές συνήθειες. Τα τοπικά προϊόντα στις τέχνες είτε ως πρώτες ύλες είτε ως θεματική. Την αναζήτηση βιοκλιματικών αρχών στην αρχιτεκτονική των κτιρίων και εγκαταστάσεων πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα τοπικής παραγωγής (αγροτικές αποθήκες, κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, βιομηχανικά κτίρια κ.α.).
• Τη διαχρονική σύνδεση των τοπικών προϊόντων με την παιδική ηλικία ιδιαίτερα, είτε ως πρώτη ύλη κατασκευής αυτοσχέδιων παιδικών παιχνιδιών είτε στη χρήση τους σε ομαδικά παιχνίδια (θεματική, ορολογία κ.λ.π.).
• Το ρόλο των τοπικών προϊόντων στην τοπική και περιφερειακή, οικολογικά βιώσιμη, οικονομία και κοινωνία. Τη δυνατότητα συμβολής τους στην άμβλυνση οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ κέντρου και περιφέρειας με ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής. Ιδιαίτερη έμφαση μπορεί να δοθεί στη διασύνδεσή τους με τον αγροτουρισμό και ευρύτερα τον εναλλακτικό τουρισμό.
• Τις παραδοσιακές και αειφορικές πρακτικές κατά την προετοιμασία και το μαγείρεμα (παραδοσιακή μαγειρική) των τοπικών προϊόντων, όπως μεταδίδονται από μάνα σε κόρη με την προφορική παράδοση.
• Τη διατροφική αξία των τοπικών προϊόντων και τη διασύνδεσή τους με την ποιότητα και εντοπιότητα των πρώτων υλών, τη βιοποικιλότητα, την εποχικότητα, την υγιεινή διαβίωση, τη γευστική και αισθητική ποικιλότητα της τοπικής γαστρονομίας (το ήθος του φαγητού).
• Την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων που δημιουργούνται σε όλες τις φάσεις – από την παραγωγή ως την κατανάλωση – και σε όλα τα επίπεδα – από την οικιακή ως την επιχειρηματική δραστηριότητα – των τοπικών προϊόντων. Τις εναλλακτικές μορφές ανακύκλωσης ή επαναχρησιμοποίησης των υπολειμμάτων ή των αποβλήτων αυτών των διαδικασιών (πχ. σαπωνοποίηση χρησιμοποιημένου μαγειρικού λίπους, παραγωγή υψηλής ποιότητας εδαφοβελτιωτικών από τα απόβλητα ελαιουργείων κλπ.).
• Τη συμβολή των συνεταιριστικών οργανώσεων και των τοπικών ομάδων παραγωγών (με έμφαση στο ρόλο των γυναικείων συνεταιρισμών) στην παραγωγή, μεταποίηση, τυποποίηση και εμπορία των τοπικών προϊόντων καθώς και στην υιοθέτηση αειφορικών πρακτικών.

Σκοπός και στόχοι του Δικτύου

Σκοπός του Δικτύου παραμένει η διεύρυνση και ενδυνάμωση των απαραίτητων γνώσεων, δεξιοτήτων και αξιών των μελών εκπαιδευτικών ομάδων – αλλά και ευρύτερα των μελών των τοπικών κοινωνιών – για την προώθηση και ανάπτυξη της παραγωγής και κατανάλωσης, μέσω αειφορικών πρακτικών, των τοπικών προϊόντων. Η ανάδειξη, επίσης, του ρόλου τους στην αειφορία των τοπικών κοινωνιών, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των μελών τους καθώς και στη μείωση του οικολογικού και ενεργειακού αποτυπώματος.

Οι στόχοι του Δικτύου προσδιορίζονται ως εξής:

• Γνωστικοί: Η γνωριμία με τον πλούτο και την ποικιλία των προϊόντων της ελληνικής γης. Η αξιολόγηση του ρόλου τους στη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών ενός τοπικού οικοσυστήματος και στην άμβλυνση του οικολογικού αποτυπώματος. Η αναγνώριση της συμβολής της βιοποικιλότητας στην ισορροπία του τοπικού περιβάλλοντος αλλά και στη διατήρηση του γενετικού κεφαλαίου της χώρας. Η διάκριση των τοπικών ποικιλιών από τα προϊόντα μαζικής παραγωγής ή τα γενετικά τροποποιημένα.
• Συναισθηματικοί: Η υιοθέτηση της παραγωγής και κατανάλωσης τοπικών προϊόντων ως μέσο κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας στα πλαίσια της αειφορίας. Η καλλιέργεια αειφορικών πρακτικών και ανθρωπιστικών αξιών στην παραγωγή, διακίνηση και κατανάλωση των τοπικών προϊόντων (από τη βιολογική γεωργία έως το δίκαιο εμπόριο). Η αμεσότερη προσέγγιση παραγωγών και καταναλωτών ως αειφορική αξία για τη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος, του οικονομικού κόστους και του επαναπροσδιορισμό της παραγωγής με βάση τις πραγματικές καταναλωτικές ανάγκες. Η διασύνδεση των διατροφικών συνηθειών και αξιών μιας περιοχής με τις ανάγκες που δημιουργεί το κλίμα και η ανθρωπογεωγραφία ενός τόπου και η συμβολή της στον υγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής (π.χ. μεσογειακή διατροφή / δίαιτα). Η επισιτιστική αυτάρκεια ή ανεξαρτησία -μέσω των τοπικών προϊόντων – ως ένας από τους παράγοντες αντιμετώπισης οικονομικών και κοινωνικών κρίσεων.
• Ψυχοκινητικοί: Η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας και συνεργασίας μαθητικών ομάδων και εκπαιδευτικών – μελών του Δικτύου που εκπονούν Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης συναφή με τη θεματολογία του Δικτύου. Η ενίσχυση της κριτικής τους ικανότητας μέσω της αξιολόγησης ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών των προσφερόμενων αγαθών. Η ενδυνάμωση του ρόλου τους στη λήψη αποφάσεων που αφορούν στην παραγωγή και κατανάλωση των προϊόντων. Η εξοικείωσή τους με αειφορικές πρακτικές παραγωγής και μεταποίησης τοπικών προϊόντων στα πλαίσια της οικιακής οικονομίας. Η δυνατότητα επαφής με προϊόντα άλλων περιοχών και η υιοθέτηση πρακτικών προώθησής τους.

Μεθοδολογία

Η μεθοδολογία της εργασίας θα είναι η ακόλουθη:

• Η διεπιστημονική, διαθεματική και ολιστική προσέγγιση
• Η βιωματική και ομαδοσυνεργατική προσέγγιση
• Η επίλυση προβλήματος ως μέθοδος ανάπτυξης κριτικής σκέψης και υιοθέτησης αειφορικών αξιών
• Η επιτόπια έρευνα και μελέτη
• Το περιβαλλοντικό μονοπάτι
• Η μελέτη περίπτωσης
• Η ερευνητική εργασία (μέθοδος project)

Διάρκεια λειτουργίας:

Το Δίκτυο θα ανανεωθεί για την τρέχουσα σχολική χρονιά 2023-2024, ενώ η συμμετοχή των σχολικών μονάδων σ’ αυτό θα είναι μονοετής.

Συντονιστική Επιτροπή του Δικτύου: 

Τακτικά μέλη

1. Γαβράς Πέτρος, ΠΡΟΕΔΡΟΣ, Υπεύθυνος ΚΕΠΕΑ Κρεστένων
2. Τσούρα Αγγελική, ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ, Αναπληρώτρια Υπεύθυνη ΚΕΠΕΑ Κρεστένων
3. Ηλιοπούλου Ευγενία, ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ, Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων Α/θμιας Ηλείας
4. Παπαϊωάννου Ιωάννα, ΤΑΜΙΑΣ, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπ/σης Β/θμιας Αχαΐας
5. Παπαδάκης Νικόλαος, ΜΕΛΟΣ, Υπεύθυνος ΚΕΠΕΑ Μολάων
6. Φανιουδάκη Ελένη, ΜΕΛΟΣ, μέλος Π.Ο. ΚΕΠΕΑ Αρχανών – Ρούβα – Γουβών
7. Μαρματάκη Αρετή, ΜΕΛΟΣ, Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων Β/θμιας Χανίων
8. Σχοινά Μαρία, ΜΕΛΟΣ, μέλος Π.Ο. ΚΕΠΕΑ Κρεστένων
9. Μελέτση Κυριακή, Εκπρόσωπος του ΥΠΑΙΘΑ

Αναπληρωματικά μέλη

1. Αβούρη Πηνελόπη, Υπεύθυνη ΚΕΠΕΑ Λιθακιάς – Ζακύνθου
2. Αντωνακοπούλου Ελένη, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπ/σης Α/θμιας Αχαΐας
3. Κεφαλογιάννη Ζαχαρένια, Υπεύθυνη ΚΕΠΕΑ Ανωγείων
4. Σπαρτινού Μαρία –Γεωργία Υπεύθυνη Σχ/κών Δρ/των Β/θμιας Κυκλάδων
5. Αργυροηλιόπουλος Γεώργιος, Α. Υπεύθυνος ΚΕΠΕΑ Καλαμάτας
6. Καρυπίδης  Γεώργιος, Υπεύθυνος ΚΕΠΕΑ Παρανεστίου
7. Κούτρας Παναγιώτης,  μέλος Π.Ο. ΚΕΠΕΑ Καρπενησίου
8. Καζακώνη Πηνελόπη, Υπεύθυνη ΚΕΠΕΑ Καστρίου
9. Νικολάου Μάρκος, Υπεύθυνος ΚΕΠΕΑ Φιλιατών

Παιδαγωγική Ομάδα του Δικτύου: