Το νέο Εθνικό Θεματικό Δίκτυο με τίτλο: «Τα τοπικά προϊόντα σε μια κοινωνία αειφορίας» και συντονιστικό φορέα το ΚΠΕ Κρεστένων, ιδρύθηκε μετά από απόφαση της Διεύθυνσης ΣΕΠΕΔ του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α (αρ. 13901/Γ7/01-02-2013).
Σκοπός του είναι η διεύρυνση και ενδυνάμωση των απαραίτητων γνώσεων, δεξιοτήτων και αξιών των μελών εκπαιδευτικών ομάδων – αλλά και ευρύτερα των μελών των τοπικών κοινωνιών – για την προώθηση και ανάπτυξη της παραγωγής και κατανάλωσης, μέσω αειφορικών πρακτικών, των τοπικών προϊόντων. Η ανάδειξη, επίσης, του ρόλου τους στην αειφορία των τοπικών κοινωνιών, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των μελών τους καθώς και στη μείωση του οικολογικού και ενεργειακού αποτυπώματος.
Η θεματολογία του Δικτύου κυμαίνεται σε δύο άξονες:
Α) Την καταγραφή και ανάδειξη τοπικών προϊόντων, χαρακτηριστικών μιας περιοχής, που το μικροκλίμα η ανθρωπογεωγραφία ή κάποιος άλλος παράγοντας τα καθιστά ιδιαίτερα ή και μοναδικά.
Β) Τη μελέτη της παραγωγής, συντήρησης, μεταποίησης, τυποποίησης, διακίνησης και κατανάλωσης προϊόντων σε επίπεδο οικιακό, κοινοτικό ή περιφερειακό με στόχο την προώθηση λύσεων που, κατά το δυνατόν, βρίσκονται στην κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος, αμβλύνουν την απόσταση παραγωγού – καταναλωτή και στηρίζουν την επισιτιστική αυτάρκεια και ανεξαρτησία των τοπικών κοινωνιών προς αποφυγή ή αντιμετώπιση οικονομικών, κοινωνικών ή και ανθρωπιστικών κρίσεων.
Πιο συγκεκριμένα οι πτυχές των θεματικών αυτών περιοχών μπορεί να είναι:
1) Αποσαφήνιση όρων και κατηγοριοποιήσεων όπως: Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ), Εγγυημένο Ειδικό Παραδοσιακό Προϊόν (ΕΕΠΠ), «τοπικά τρόφιμα», «σύστημα τροφίμων», «τρόφιμα εγγύτητας».
2) Συγχρονικές και διαχρονικές αειφορικές πρακτικές παραγωγής, συντήρησης, μεταποίησης, τυποποίησης, διακίνησης, εμπορίας και κατανάλωσης των τοπικών προϊόντων. Ιδιαίτερη έμφαση μπορεί να δοθεί στη δυνατότητα θετικών επιδράσεων στο περιβάλλον από τη μείωση της απόστασης παραγωγού – καταναλωτή καθώς και στην παραγωγή βιολογικών προϊόντων.
3) Η συμβολή των τοπικών προϊόντων στη βιοποικιλότητα των τοπικών οικοσυστημάτων καθώς και στην πολυμορφία της γεωργίας. Ιδιαίτερη έμφαση μπορεί να δοθεί στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τη βιολογική αξία του τοπικού γενετικού υλικού (φυτικού, ζωικού, υδρόβιου). Όροι και ορισμοί της εντοπιότητας και εποχικότητας.
4) Η συμβολή των τοπικών προϊόντων στον προσδιορισμό της πολιτισμικής ταυτότητας μιας περιοχής. Ο ρόλος τους στην πολιτισμική ποικιλότητα μέσω των ιδιαίτερων ηθών και εθίμων που σχετίζονται με την παραγωγή, την κατανάλωσή τους καθώς και τις διατροφικές συνήθειες. Τα τοπικά προϊόντα στις τέχνες είτε ως πρώτες ύλες είτε ως θεματική. Η αναζήτηση βιοκλιματικών αρχών στην αρχιτεκτονική των κτιρίων και εγκαταστάσεων πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα τοπικής παραγωγής (αγροτικές αποθήκες, κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, βιομηχανικά κτίρια κ.α.).
5) Η διαχρονική σύνδεση των τοπικών προϊόντων με την παιδική ηλικία ιδιαίτερα, είτε ως πρώτη ύλη κατασκευής αυτοσχέδιων παιδικών παιχνιδιών είτε στη χρήση τους σε ομαδικά παιχνίδια (θεματική, ορολογία κ.λ.π.).
6) Ο ρόλος των τοπικών προϊόντων στην τοπική και περιφερειακή, οικολογικά βιώσιμη, οικονομία και κοινωνία. Η δυνατότητα συμβολής τους στην άμβλυνση οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ κέντρου και περιφέρειας με ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής. Ιδιαίτερη έμφαση μπορεί να δοθεί στη διασύνδεσή τους με τον αγροτουρισμό και ευρύτερα τον εναλλακτικό τουρισμό.
7) Οι παραδοσιακές και αειφορικές πρακτικές κατά την προετοιμασία και το μαγείρεμα (παραδοσιακή μαγειρική) των τοπικών προϊόντων, όπως μεταδίδονται από μάνα σε κόρη με την προφορική παράδοση.
8) Η διατροφική αξία των τοπικών προϊόντων και η διασύνδεση τους με την ποιότητα και εντοπιότητα των πρώτων υλών, τη βιοποικιλότητα, την εποχικότητα, την υγιεινή διαβίωση, τη γευστική και αισθητική ποικιλότητα της τοπικής γαστρονομίας (το ήθος του φαγητού).
9) Η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων που δημιουργούνται σε όλες τις φάσεις – από την παραγωγή ως την κατανάλωση – και σε όλα τα επίπεδα – από την οικιακή ως την επιχειρηματική δραστηριότητα – των τοπικών προϊόντων. Εναλλακτικές μορφές ανακύκλωσης ή επαναχρησιμοποίησης των υπολειμμάτων ή των αποβλήτων αυτών των διαδικασιών (πχ. σαπωνοποίηση χρησιμοποιημένου μαγειρικού λίπους, παραγωγή υψηλής ποιότητας εδαφοβελτιωτικών από τα απόβλητα ελαιουργείων κλπ.).
10) Η συμβολή των συνεταιριστικών οργανώσεων και των τοπικών ομάδων παραγωγών (με έμφαση στο ρόλο των γυναικείων συνεταιρισμών) στην παραγωγή, μεταποίηση, τυποποίηση και εμπορία των τοπικών προϊόντων καθώς και στην υιοθέτηση αειφορικών πρακτικών.
Οι στόχοι του Δικτύου προσδιορίζονται ως εξής:
Γνωστικοί: Η γνωριμία με τον πλούτο και την ποικιλία των προϊόντων της ελληνικής γης. Η αξιολόγηση του ρόλου τους στη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών ενός τοπικού οικοσυστήματος και στην άμβλυνση του οικολογικού αποτυπώματος. Η αναγνώριση της συμβολής της βιοποικιλότητας στην ισορροπία του τοπικού περιβάλλοντος αλλά και στη διατήρηση του γενετικού κεφαλαίου της χώρας. Η διάκριση των τοπικών ποικιλιών από τα προϊόντα μαζικής παραγωγής ή τα γενετικά τροποποιημένα.
Συναισθηματικοί: Η υιοθέτηση της παραγωγής και κατανάλωσης τοπικών προϊόντων ως μέσο κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας στα πλαίσια της αειφορίας. Η καλλιέργεια αειφορικών πρακτικών και ανθρωπιστικών αξιών στην παραγωγή, διακίνηση και κατανάλωση των τοπικών προϊόντων (από τη βιολογική γεωργία έως το δίκαιο εμπόριο). Η αμεσότερη προσέγγιση παραγωγών και καταναλωτών ως αειφορική αξία για τη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος, του οικονομικού κόστους και τον επαναπροσδιορισμό της παραγωγής με βάση τις πραγματικές καταναλωτικές ανάγκες. Η διασύνδεση των διατροφικών συνηθειών και αξιών μιας περιοχής με τις ανάγκες που δημιουργεί το κλίμα και η ανθρωπογεωγραφία ενός τόπου και η συμβολή της στον υγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής (π.χ. μεσογειακή διατροφή / δίαιτα). Η επισιτιστική αυτάρκεια ή ανεξαρτησία -μέσω των τοπικών προϊόντων – ως ένας από τους παράγοντες αντιμετώπισης οικονομικών και κοινωνικών κρίσεων.
Ψυχοκινητικοί: Η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας και συνεργασίας μαθητικών ομάδων και εκπαιδευτικών – μελών του Δικτύου που εκπονούν Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης συναφή με τη θεματολογία του Δικτύου. Η ενίσχυση της κριτικής τους ικανότητας μέσω της αξιολόγησης ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών των προσφερόμενων αγαθών. Η ενδυνάμωση του ρόλου τους στη λήψη αποφάσεων που αφορούν στην παραγωγή και κατανάλωση των προϊόντων. Η εξοικείωσή τους με αειφορικές πρακτικές παραγωγής και μεταποίησης τοπικών προϊόντων στα πλαίσια της οικιακής οικονομίας. Η δυνατότητα επαφής με προϊόντα άλλων περιοχών και η υιοθέτηση πρακτικών προώθησής τους.
Η μεθοδολογία της εργασίας είναι η ακόλουθη:
Η διεπιστημονική, διαθεματική και ολιστική προσέγγιση
Η βιωματική και ομαδοσυνεργατική προσέγγιση
Η επίλυση προβλήματος ως μέθοδος ανάπτυξης κριτικής σκέψης και υιοθέτησης αειφορικών αξιών
Η επιτόπια έρευνα και μελέτη
Το περιβαλλοντικό μονοπάτι
Η μελέτη περίπτωσης
Η ερευνητική εργασία (μέθοδος project)
Το Δίκτυο υποστηρίζουν με συντονιστές – εκπροσώπους τους οι εξής επιστημονικοί φορείς:
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής
Μανόλης Ν. Σταυρακάκης, Καθηγητής, Διευθυντής Εργαστηρίου Αμπελολογίας
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας
Κωνσταντίνος Αποστολόπουλος, Καθηγητής, Διευθυντής Εργαστηρίου Ανθρωπο-οικολογίας και Αγροτικής Οικονομίας
Κωνσταντίνος Αμπελιώτης, Επίκουρος Καθηγητής
ΒασιλικήΚωσταρέλλη, Επίκουρος Καθηγήτρια
Δέσποινα Σδράλη, Λέκτορας
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Επιστήμης, Διαιτολογίας – Διατροφής
Βάιος Καραθάνος, Καθηγητής Φυσικοχημείας και Μηχανικής Τροφίμων
Αντωνία – Λήδα Ματάλα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ανθρωπολογίας της Διατροφής
Ανδριάνα Καλιώρα, Λέκτορας Διατροφής του Ανθρώπου και Τρόφιμα
ΤΕΙ Μεσολογγίου, Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας, Τμήμα Μηχανολογίας και Υδάτινων Πόρων, Εργαστήριο Εδαφολογίας και Αρδεύσεων
Παντελής Ε. Μπαρούχας, Καθηγητής Εφαρμογών
Αγλαΐα Λιόπα – Τσακαλίδου, Επίκουρος Καθηγήτρια
Στη διάχυση των σκοπών και στόχων του Δικτύου στην τοπική κοινωνία συνεργάζονται οι εξής τοπικοί φορείς:
- Δήμος Ανδρίτσαινας – Κρεστένων
- Αναπτυξιακή Ολυμπίας Α.Ε.
- Αναπτυξιακή Εταιρεία Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας Α.Ε.
- Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ηλείας – Ολυμπίας
- Επιμελητήριο Ηλείας
Διάρκεια λειτουργίας:
Το Δίκτυο θα έχει τριετή διάρκειαμεέναρξη το σχολικό έτος 2012-2013, ενώ η συμμετοχή των σχολικών μονάδων σ’ αυτό θα είναι τουλάχιστον διετής.
Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης:
Οκτώβριος 2012: Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για συμμετοχή στο υπό ίδρυση δίκτυο προς σχολικές μονάδες, Δ/νσεις Εκπ/σης, δια των Υπευθύνων Σχ. Δραστηριοτήτων, και ΚΠΕ όλης της χώρας.
Δεκέμβριος 2012: Αίτημα προς Δ/νση ΣΕΠΕΔ του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α. για ίδρυση νέου δικτύου.
Ιούνιος 2013:Ιδρυτική συνάντησητων μελών της Συντονιστικής Επιτροπής, της Παιδαγωγικής Ομάδας, εκπροσώπων επιστημονικών φορέων, κομβικών συνεργατών και συντονιστών περιβαλλοντικών ομάδων (προγραμματισμός δράσεων του δικτύου).
Οκτώβριος 2013: Συνάντηση εργασίας των μελών της Συντονιστικής Επιτροπής, της Παιδαγωγικής Ομάδας, εκπροσώπων επιστημονικών φορέων και κομβικών συνεργατών για παραγωγή παιδαγωγικού υλικού. Διοργάνωση θεματικού σεμιναρίου επιμόρφωσης εκπαιδευτικών – μελών του δικτύου από το ΚΠΕ Κρεστένων.
Δεκέμβριος 2013: Συνδιοργάνωση θεματικού σεμιναρίου επιμόρφωσης εκπαιδευτικών – μελών του δικτύου σε άλλο ΚΠΕ – κομβικό συνεργάτη για την εξυπηρέτηση άλλων γεωγραφικών περιοχών.
Ιούνιος 2014: Απολογιστική συνάντησητων μελών της Συντονιστικής Επιτροπής, της Παιδαγωγικής Ομάδας, εκπροσώπων επιστημονικών φορέων, κομβικών συνεργατών και συντονιστών περιβαλλοντικών ομάδων (απολογισμός της διετούς δράσης, παρουσίαση δράσεων του δικτύου, προγραμματισμός 3ου έτους, αξιολόγηση).
Σεπτέμβριος 2014 – Ιούνιος 2015:συνέχιση, επέκταση και διάχυση των δράσεων του δικτύου. Τελική αξιολόγηση. Διερεύνηση δυνατότητας ανανέωσης λειτουργίας του.
Συντονιστική Επιτροπή:
Τακτικά μέλη
Γαβράς Πέτρος, ΠΡΟΕΔΡΟΣ, Υπεύθυνος ΚΠΕ Κρεστένων
Ξυλόκοτα Αναστασία, ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ, Τμ/ης Δ/νσης ΣΕΠΕΔ, τμ.Β΄ του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α.
Αβούρη Πηνελόπη, ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ, Αν. Υπεύθυνη ΚΠΕ Λιθακιάς
Παπαϊωάννου Ιωάννα, ΤΑΜΙΑΣ, Υπ/νη Περιβ/κής Εκπ/σης Β/θμιας Αχαΐας
Παπαδάκης Νικόλαος, ΜΕΛΟΣ, Υπεύθυνος ΚΠΕ Μολάων
Μπεκιάρης Γεώργιος, ΜΕΛΟΣ, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Νάουσας
Χατζάκης Στέργιος, ΜΕΛΟΣ, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Αρχανών – Ρούβα – Γουβών
Μαρματάκη Αρετή, ΜΕΛΟΣ, Υπ/νη Σχ. Δρ/των Β/θμιας Χανίων
Παρασκευόπουλος Παναγιώτης, ΜΕΛΟΣ, Γεωπόνος Msc, Αναπτυξιακή Εταιρεία Περιφέρειας Δ. Ελλάδας Α.Ε.
Αναπληρωματικά μέλη
Σχοινά Μαρία, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Κρεστένων
Γκανάτσιος Ανδρέας, Αν. Υπεύθυνος ΚΠΕ Κισσάβου – Ελασσόνας
Κουτσώνης Ευάγγελος, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Περτουλίου – Τρικάλων
Γαρδέλης Δημήτριος, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Λιθακιάς
Καλογερής Σταύρος, Υπεύθυνος ΚΠΕ Σφακιωτών
Σουνδια Αγγελική, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Σφακιωτών
Σακοβέλη Πηνελόπη, Υπ/νη Περιβ/κής Εκπ/σης Α/θμιας Αχαΐας
Λιναρδάκης Ιωάννης, Υπ/νος Σχ. Δρ/των Β/θμιας Κιλκίς
Θεοφιλόπουλος Νικόλαος, Χημικός Μηχανικός – Σύμβουλος τοπικής ανάπτυξης, Γενικός Δ/ντής Αναπτυξιακής Ολυμπίας Α.Ε. – θέματα περιβάλλοντος
Παιδαγωγική Ομάδα:
Τσούρα Αγγελική, Αν. Υπεύθυνη ΚΠΕ Κρεστένων
Γιαννίρης Κων/νος, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Κρεστένων
Νταλταγιάννη Παναγιώτα, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Κρεστένων
Σφακιανάκη Μαρία, Υπεύθυνη ΚΠΕ Αρχανών – Ρούβα – Γουβών
Αναγνωστάκης Σπυρίδων, Υπεύθυνος ΚΠΕ Κισσάβου – Ελασσόνας
Πανάγου Αθανάσιος, Αν. Υπεύθυνος ΚΠΕ Άμφισσας
Αργυροηλιόπουλος Γεώργιος, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Καλαμάτας
Σταματοπούλου Μαρία, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Καλαμάτας
Μαστορόπουλος Νεκτάριος, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Μολάων
Κυνδελέρου Δάφνη, μέλος Π.Ο. ΚΠΕ Μαρώνειας
Σπαρτινού Μαρία – Γεωργία, Υπ/νη Σχ/κών Δρ/των Β/θμιας Κυκλάδων
Καλαμπαλίκη Θάλεια, Υπ/νη Σχ/κών Δρ/των Α/θμιας Εύβοιας
Παναρίτου Κων/να, Υπ/νη Σχ/κών Δρ/των Β/θμιας Λευκάδας
Τσίγκου Αλεξάνδρα, Υπ/νη Περιβ/κής Εκπ/σης Α/θμιας Δ. Αττικής
Αλχασίδης Νικόλαος, Υπ/νος Σχ/κών Δρ/των Α/θμιας Καστοριάς
Κουρούς Ιωάννης, Υπ/νος Σχ/κών Δρ/των Β/θμιας Κοζάνης